„Zgoda dziecka na przetwarzanie danych osobowych w świetle ogólnego rozporządzenia o ochronie danych” to tytuł seminarium eksperckiego, którym Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych (GIODO) i Rzecznik Praw Dziecka (RPD) zainicjowali dyskusję dotyczącą tego, od ilu lat dzieci powinny móc same wyrażać zgodę na wykorzystanie ich danych osobowych na potrzeby korzystania z usług społeczeństwa informacyjnego.

Spotkanie to, w którym uczestniczyli eksperci z różnych dziedzin i osoby reprezentujące różne urzędy, w tym Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Cyfryzacji czy Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, dowiodło, jak bardzo złożone i wielowątkowe jest zagadnienie będące przedmiotem obrad.

Nowe przepisy

Otwierając spotkanie, dr Edyta Bielak-Jomaa, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych wskazywała, że ogólne rozporządzenie o ochronie danych osobowych, które od 25 maja 2018 r. ujednolici zasady ochrony danych osobowych we wszystkich państwach członkowskich UE, stanowi, że korzystanie przez dzieci poniżej 16 roku życia z usług społeczeństwa informacyjnego, a więc m.in. portali społecznościowych i innych usług internetowych, będzie możliwe dopiero po wyrażeniu lub zaaprobowaniu takiej zgody przez rodziców albo opiekunów prawnych. Przewiduje jednak, że państwa członkowskie mogą w swoim prawie ustanowić niższą granicę wiekową – musi ona jednak wynosić co najmniej 13 lat.

O tym, jakie mogą być konsekwencje przyjęcia takich rozwiązań, czy można uznać, że w wystarczającym stopniu będą one chroniły prywatność dzieci, to tylko niektóre z wątków spotkania.

– Ta dyskusja jest istotna z punktu widzenia ochrony dziecka w cyfrowym świecie, zapewnienia właściwej ochrony jego danych i prywatności – podkreślała dr Edyta Bielak-Jomaa.

Zwracała też uwagę, że w dyskusji na ten temat trzeba brać pod uwagę fakt, że dzieci są szczególnie narażone na liczne zagrożenia, gdyż świadomość ryzyka, konsekwencji, zabezpieczeń i praw przysługujących w związku z przetwarzaniem danych osobowych na ogół jest u nich niska. Z tego powodu, co zostało podniesione w ogólnym rozporządzeniu o ochronie danych osobowych, powinniśmy chronić je w sposób szczególny.

Wielowątkowy problem

Temat jest jednak znacznie bardzie złożony, co bardzo dobitnie wybrzmiało w wykładzie wprowadzającym, wygłoszonym przez prof. dra hab. Stanisława Stadniczeńko z Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Warszawie. Zwracał on bowiem uwagę na jego aspekty psychologiczne, pedagogiczne i prawne. Wskazywał, jak bardzo nowe technologie zmieniają postrzegania świata przez najmłodszych, w jak bardzo ekspansywny sposób w dzisiejszych czasach prowadzony jest marketing skierowany do dzieci.

Aspekty prawne

O obowiązujących w Polsce i na świecie systemach oznaczania audycji emitowanych w telewizji i dostępnych w sieci mówił z kolei Michał Wiśniewski z Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Wskazywał, jak ważne jest to, by chronić dzieci przed pewnymi treściami. Dlatego zaznaczał, że zbyt pochopnie nie powinniśmy zaniżać granic wiekowych uprawniających dzieci do samodzielnego podejmowania decyzji.

O tym, jak kwestia wyrażania zgody wygląda z perspektywy Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych mówiła z kolei Weronika Kowalik, zastępca dyrektora Departamentu Orzecznictwa, Legislacji i Skarg w Biurze GIODO. Zaznaczała, że przepisy obecnej ustawy o ochronie danych osobowych jako skuteczną traktują jedynie zgodę osoby, która ukończyła 18 lat. Wskazywała też, że wśród wpływających do GIODO skarg, te, które dotyczą przetwarzania danych osobowych dzieci, stanowią na razie znikomą część. Podkreślała jednak, że w związku z wyrażaniem zgody na przetwarzanie danych osobowych dzieci korzystających z usług społeczeństwa informacyjnego, pojawią się nowe problemy, m.in.:

• jak postępować w przypadku błędu popełnionego przy składaniu oświadczenia woli,
• jak weryfikować prawdziwość tych oświadczeń, w tym tożsamość osób je składających,
• czy zgodę wyrażoną w imieniu dziecka przez rodzica lub opiekuna prawego będzie można odwołać np. po osiągnięciu pełnoletniości.

Uczestnicy spotkania zgodnie stwierdzili, że problemów do omówienia jest wiele, stąd potrzeba zorganizowania kolejnych tego typu dyskusji, także – na co zwracał uwagę Marek Michalak, Rzecznik Praw Dziecka – z udziałem najmłodszych. Podkreślał, że dzieci są podmiotem, dlatego powinny współuczestniczyć w rozstrzyganiu spraw, które ich dotyczą.

Seminarium zakończyło się spotkaniem z mediami.